Tesis
Saberes, resistência e existência do A’uwê U’pitabi Marãiwatsédé-Madzabdzé : história e dialética da materialidade e imaterialidade
Fecha
2019-03-22Registro en:
SILVA, Iorim Rodrigues da. Saberes, resistência e existência do A’uwê U’pitabi Marãiwatsédé-Madzabdzé: história e dialética da materialidade e imaterialidade. 2019. 227 f. Tese (Doutorado em Educação) - Universidade Federal de Mato Grosso, Instituto de Educação, Cuiabá, 2019.
Autor
Caetano, Edson
http://lattes.cnpq.br/0586786960992214
Caetano, Edson
047.024.288-45
http://lattes.cnpq.br/0586786960992214
Sato, Michele Tomoko
034.563.248-63
http://lattes.cnpq.br/9264997837722900
047.024.288-45
Sá, Elizabeth Figueiredo de
914.793.207-49
http://lattes.cnpq.br/1975779880933099
Quadros, Imara Pizzato
360.646.100-34
http://lattes.cnpq.br/2908573133487675
Costa, Janaina Santana da
984.270.161-15
http://lattes.cnpq.br/8513785193151221
Institución
Resumen
ABSTRACT
Reflecting on A'uwe U'pitabi is to have the centrality that their existence, culture, conceptions
of the world, of life and of human being are rooted in living in common, in interdependence
with nature, in the collective possession of land and the means of production, associated
production, collective management of the work process, ecological experience, customs and
community history. Thus, we study the processes of production of the existence of A'uwe
U'pitabi - Mato Grosso, whose area was recently reintegrated by FUNAI, after serving the
interests of agribusiness and exhausting the collective assets of nature in all possible ways.
Our study is based on Dialectical Historical Materialism, since this method proposes to go
beyond apparent reality and seeks to unravel the contradictions behind appearances. What is
sought to investigate are the several aspects directly related to the production of existence
(material and immaterial life) that denote the relationship systems and tensions between the
subjects and the various circumstances involved. They resist and struggle, therein lies their
social, political and cultural relevance; are interdependent with nature, at the same time as it is
resistance to the logic of the capitalist mode of production that is oppressive to them, not
ignoring that it is inserted in that context. Labor is ontologically necessary for the
development and humanization of men and women, but as the capitalist system has it, it can
not fulfill this function. Despite the years of expropriation and persecution, these people have
work as an educational principle and materialize their existence through the associated work
and the valorization of the knowledge produced by the experience that are passed down from
generation to generation. The research was carried out with A'uwe U'pitabi Marãiwatsédé /
Madzabdzé, located in the municipality of Bom Jesus do Araguaia-Mato Grosso. ROWATSU’U RUDU1
A’uwê Uptabi hoimanadzé uptabi waihu’u da rotsa’rata manhari dzarina, re’ ihoimanadza’
u’otsi dza’ra monodzébdzari na, tihoimanadzéb nahâ, wahuré na rob’na romado’o dzarina
mono hâ, to tipotó na ratadzébdzari na, rob’na’rata hawi we’ re’ ihoimnadza ra mono dzarina.
Uburé itsipi’ai’re, rob’na mari re’ihoimanadza’ra mono hâ, tâma waihu’u petsena hâ, we âma
rehoimanadza’ra. Tinhipti’a’Uptabi wa, wete robtébré dza ra, robtebre wamhâ, we âma
tewaptódza’ra rob’na tsimitsutu romhuri’manhari nahâ. We to mari te imanhari’u otsidza ra
mono dzarina. Tihi’rata nori hawi, rowatsu’u mono dzari na. Âne ubure watebré dza’ra mono
da âma iromnhore dza’ra mono hâ, re’ihoimanadza’ra u’otsi dza’ra monodzari nahâ, A’uwê
Uptabi hoiba nahâ. Ânéwa mate “I’MADO’OWA NORΔ itsipti’adza’ra wa apo tâmâ
tsômrîdza’ra, âhâ Marâiwawê Ti’aiwa’ôtô’remhâ, “ ROBTÉBRÉ’WANORΔ te “RÖ” hâ
uburé hâ tsiwi wamnari paripsi, mari iwê rob’na re’ihoimanadza’ra monodzé ma, ma tete
uprotsi petse. Wanhimi’romnhoré mono hâ, tedza rehoimanadza’ra itébré na, rowatsu’udzari
na, iwaihu’udzébdza’ra monodzébda hâ, iwatsu’udzé mono hâ tsimani dza’ra mono toda hâ,
dure âhâ boto uptsâtâ dzari na, romhuri manhari, rowatsu’uptabi waihu’uda hâ, totsena na
date waihu’udza’ra monoda, Rowatsu’upatôda hâ. Duré âhâ mari waihu’udzé, uburé
tsiwadzari re’ ihoimanadza’ra mono hâ, mari wete imanhari dza’ra mono hâ, rob’nahâ, dure
mari we’re’ihoimanatsirômodza’ra mono hâ, rowatsu’ubo dzari natsi rehoimana monoda,
tsôprotsi uhâ uburé nori mahâ, tsima wêna wete i’wê’wanori hâ, mado’odza’ra monoda hâ.
Tewe rehoimana tsirô monodza’ra Da’wape’u’otsi nahâ. Tihi’rata norî hoimanadzé brata u
tsihutu dahâ, apo iwa rehoimanadza’ra monoda, Rotsa’rata manharidzéb’u, tihoimanadzéb na
rehoimanadza’ra monoda, Rob’na. Emari wa Waradzu nori tsi tsi mahorodza’êtê’dza’ra
monowa, robtebré’wa nahâ. Tahawa wate tsô’awi itsihodo hâ, tsâmrâ monoda. Âhâ romhuri
hâ, mari ipototsiro re ihoimanadza’ra mono hâ, ti’ai’remhâ, iwê mori’rata uptabi, date’re
imanharidza’ra monoda hâ, “Aibo hâ, duré Pi’ô mahâ”, tadza hâ, dzerudzo robtebre’wa nori
mahâ, piredi tete tsamaridza’ra monoda hâ, ânetsi dahoimanadza’ra monoda hâ. Taha na te
date wapédza’ra wahunhidopotsi hâ, tadza hâ âhâ A’uwê nori hâ, te rotsa’rada hâ, tâma
tihoimanadza’ra, te tinhimi rowaihu hâ tebredza’ra monoda, ite rowaihu’ure we âma re’
ihomanadza’ra mono hâ, te pibuwê’u’otsi dza’ra monoda, we tihi’rata hawi, tsima
iwaihu’udza’ra mono hâ. Âhâ Romhuri te imahari A’uwê Uptabi nori’u Marâiwatsédé dure
Madzabdzé, Ri’aho hâ itedza’ra hâ; Bom Jesus do Araguaia dure Alto Boa Vista-MT. RESUMEN
Reflexionar sobre el A'uwê U'pitabi es tener la centralidad de que su existencia, cultura,
concepciones de mundo, de vida y de ser humano están enraizadas en el vivir en común, en la
interdependencia con la naturaleza, en la posesión colectiva de la sociedad la tierra y los
medios de producción, la producción asociada, la gestión colectiva del proceso de trabajo, la
vivencia ecológica, las costumbres y la historia de la comunidad. Así, tenemos como estudio
los procesos de producción de la existencia del A'uwê U'pitabi - Mato Grosso, cuya área fue
reintegrada recientemente por la FUNAI, después de servir a los intereses del agronegocio y
exauriendo los bienes colectivos de la naturaleza de todas las formas posibles. Nuestro estudio
toma como base el Materialismo Histórico Dialéctico, puesto que este método propone ir más
allá de la realidad aparente y busca desentrañar las contradicciones que se encuentran detrás
de las apariencias. Lo que se busca investigar son los aspectos diversos directamente ligados a
la producción de la existencia (vida material e inmaterial) que denotan los sistemas de
relación y tensiones entre los sujetos y las diversas circunstancias a ellos involucradas. Los
mismos se resisten y luchan, ahí reside su relevancia social, política y cultural; son
interdependientes a la naturaleza, al mismo tiempo que es resistencia a la lógica del modo de
producción capitalista que les es opresor, no ignorando que está inserto en ese contexto. El
trabajo es ontológicamente necesario para el desarrollo y humanización de hombres y
mujeres, pero como el sistema capitalista lo dispone no puede cumplir esta función. A pesar
de los años de expropiación y persecución, ese pueblo tiene el trabajo como principio
educativo y materializa su existencia por medio del trabajo asociado y en la valorización de
los saberes producidos por la experiencia que son pasados de generación a generación. La
investigación fue realizada junto al A'uwê U'pitabi Marãiwatsédé / Madzabdzé, ubicado en el
municipio de Bom Jesus do Araguaia-Mato Grosso.